Baza wiedzy

Wszczęcie mediacji pozasądowej a przerwanie biegu terminów przedawnienia

Wprowadzenie instytucji mediacji do przepisów postępowania cywilnego zaowocowało istotną zmianą treści artykułu 123 kc. Ustawa?z 28.07.2005 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, wprowadziła do?art. 123 § 1?kc?pkt 3, który dotyczy wszczęcia mediacji jako sposobu przerwania biegu przedawnienia roszczenia.?O ile dla mnie oczywistym jest, że w przypadku mediacji, do której strony kierowane są na podstawie postanowienia sądu w toku postępowania, do przerwania biegu przedawnienia dochodzi już przez samą czynność procesową jaką jest wniesienie pisma inicjującego postępowanie sądowe, co do mediacji na podstawie umowy bądź na wniosek jednej ze stron przed wszczęciem postępowania sądowego nie jest to już takie jasne.

Tym samym tak ważne jest właściwe ustalenie momentu wszczęcia mediacji, gdyż z tą chwilą dochodzi do przerwania biegu przedawnienia roszczeń (art. 123 § 1 pkt 3?k.c.) oraz innych terminów dawności (terminy zawite, termin zasiedzenia, poza przypadkami uregulowanymi przepisami Kodeksu pracy; zob.art. 295?oraz?300?k.p.?a contrario).[1] Nie można nie zauważyć, że art. 123 § 1 pkt 3 kc nie daje odpowiedzi, co należy rozumieć pod samym pojęciem wszczęcia mediacji. Do tej kwestii ustawodawca odnosi się w art. 183 ⁶ kpc.[2]

Odnosząc się do postępowania mediacyjnego inicjowanego przez strony wydawać by się mogło, że ustawodawca precyzyjnie określił moment, w którym dochodzi do przerwania biegu przedawnienia. Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 3 k.c. następuje to przez wszczęcie mediacji, a to ostatnie z kolei, w myśl art. 183⁶§ 1 k.p.c., zachodzi z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie.[3] Tym samym chwila doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji stanowi chwilę wszczęcia mediacji, a tym samym przerwania biegu przedawnienia. Wydaje się także że wniosek powinien być skierowany do mediatora wraz z dowodem nadania odpisu wniosku drugiej stronie. W przypadkach określonych enumeratywnie w?art. 183⁶§ 2k.p.c. skutek w postaci przerwania biegu przedawnienia nie następuje, gdyż nie dochodzi do wszczęcia mediacji (M. Mataczyński, M. Saczywko [w:]?Kodeks cywilny, t. 1, red. M. Gutowski, 2018, kom. do.art. 123, nb 32). Należy zauważyć, że te okoliczności są uzależnione stricte od woli osoby trzeciej. Nie będzie dochodzić do wszczęcia mediacji, jeśli:

- stały mediator w terminie tygodnia od doręczenia mu wniosku o przeprowadzenie mediacji odmówi podjęcia się tego zadania (art. 1836 § 2 pkt 1 k.p.c.),

-osoba niebędąca stałym mediatorem, którą strony wskazały jako mediatora w zawartej przez siebie umowie o mediację, w terminie tygodnia od doręczenia mu wniosku, odmówi podjęcia się tego zadania (art. 1836 § 2 pkt 2 k.p.c.)

- strony zawarły umowę o mediację bez wskazania mediatora, a osoba, do której strona zwróciła się o przeprowadzenie mediacji w terminie tygodnia od doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, nie wyraziła zgody na jej przeprowadzenie bądź druga strona w terminie tygodnia nie wyraziła zgody na osobę mediatora (art. 1836 § 2 pkt 3 k.p.c.).

Tym samym, pomimo spełnienia przesłanki formalnej w postaci prawidłowego doręczenia wniosku o wszczęcie mediacji, przerwanie biegu przedawnienia nie nastąpi. Niewątpliwie powyższe okoliczności są zgodne z generalnymi zasadami rządzącymi postępowaniem mediacyjnym, ale kłócić się mogą z materialnoprawnymi przesłankami przedawnienia. [4]

Wydaje mi się wątpliwe stanowisko R. Morka (Mediacja i arbitraż. Komentarz, Warszawa 2006, s. 67), uznające, że z art. 183⁶§ 2 pkt 4 kpc wynika?a contrario, że jeżeli strony zawarły umowę o mediację, do wszczęcia mediacji na wniosek jednej z nich dochodzi niezależnie od tego, czy druga strona w chwili złożenia wniosku wyraża na to zgodę. W takiej sytuacji przepis ten należałoby rozumieć w ten sposób, że z zawarcia umowy należy domniemywać zgodę stron na mediację. Tym samym doszłoby do wszczęcia mediacji, choćby druga strona cofnęła swą zgodę, udzieloną wcześniej w umowie. Kłóci się to moim zdaniem z zasadą dobrowolności mediacji, która pozwala zrezygnować z prowadzenia jej na każdym etapie postępowania. W razie braku zgody strony na mediację, nie może dojść do przerwania biegu przedawnienia. Z kolei z treści art. 183⁶§ 2 pkt 4 wynika pośrednio, że przystąpienie do mediacji może nastąpić również na podstawie czynności dorozumianych (per facta concludentia) przez faktyczne przystąpienie do mediacji.[5]

Odnosząc się do momentu wszczęcia mediacji na wniosek stron przed wszczęciem postępowania sądowego uważam, że bieg terminu przerwania przedawnienia powinien być liczony od momentu wydania postanowienia sądu w tym zakresie. Co istotne, warto zauważyć, że dla przerwania biegu przedawnienia nie ma znaczenia, czy mediacja doprowadziła do zawarcia przez strony ugody przed mediatorem.[6]

Reasumując należy zauważyć, że umożliwienie poprzez wszczęcie postępowania mediacyjnego przerwania biegu przedawnienia daje duże możliwości stronom, które chcą spróbować rozwiązania sporu w alternatywny sposób niż droga sądowa, bez konieczności obawy o przedawnienie roszczenia.

Liliana Indan-Pykno

Adwokat, członek Kujawsko- Pomorskiej Izby Adwokackiej z siedzibą w Toruniu. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego oraz podyplomowej Szkoły Prawa Niemieckiego i Westfälische Wilhelms-Universität w Münster dla studentów polskich, współorganizowanej przez Centrum Europejskiego Prawa Prywatnego na Wydziale Prawa Westfalskiego Uniwersytetu Wilhelma w Münster. Mediator Centrum Mediacyjnego Naczelnej Rady Adwokackiej oraz stały mediator dla obszaru właściwości Sądu Okręgowego w Toruniu. Wykonuje zawód adwokata w indywidualnej kancelarii adwokackiej. Prowadzi mediacje z zakresu prawa rodzinnego, gospodarczego i cywilnego.